Η Αθήνα κατά την Αρχαιότητα

Πολίτευμα

Η Αθήνα ήταν η μεγαλύτερη και πιο ένδοξη πόλη-κράτος της αρχαιότητας. Σήμερα, τη θυμόμαστε ως γενέτειρα της δημοκρατίας. Η αθηναϊκή δημοκρατία αναπτύχθηκε σταδιακά. Αρχικά, η μοναρχία άνοιξε το δρόμο προς την αριστοκρατία, η αριστοκρατία στην ολιγαρχία και μετά η ολιγαρχία στη δημοκρατία. Οι Αθηναίοι κατάφεραν να απαλλαγούν ελάχιστες φορές και από τυράννους.

Με τα χρόνια όλο και περισσότεροι πολίτες κέρδισαν το δικαίωμα να συμμετέχουν στην κυβέρνηση. Η Αθήνα κατέφερε 5 αιώνες π.Χ να έχει αναγνωριστεί ως μια δημοκρατική πόλη-κράτος. Στο επίκεντρο της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν η εκκλησία του Δήμου. Η εκκλησία του Δήμου μπορούσε να περάσει νόμους, να επιβάλει φόρους και να ψηφίσει για θέματα πολέμου και ειρήνης. Όλοι οι άντρες αθηναίοι είχαν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην εκκλησία του Δήμου. Πριν αποφασίσουν ένα θέμα, τα μέλη της εκκλησίας του Δήμου συζητούσαν την πρόταση. Οι πολίτες που ήταν παρόντες έκαναν ψηφοφορία, κρατώντας το χέρι ψηλά. Η απόφαση έπρεπε να έχει την πλειοψηφία της ψηφοφορίας.

Η εκκλησία του Δήμου είχε επίσης την εξουσία να εξοστρακίζει (εξορίσει) πολίτες που ενδεχομένως να αποτελούσαν κίνδυνο για την πόλη. Και αυτό γινόταν με ψηφοφορία. Ο εξοστρακισμένος πολίτης έπρεπε να εγκαταλείψει την Αθήνα και να μείνει μακριά της για δέκα χρόνια, χωρίς να χάσει την περιουσία του. Τέλος, μετά τη δεκαετία είχε το δικαίωμα να επιστρέψει πίσω.

Η εκκλησία του Δήμου είχε τη βοήθεια ενός άλλου συμβουλίου, που ονομαζόταν Βουλή. Τη Βουλή απάρτιζαν πεντακόσια μέλη κατόπιν κλήρωσης. Η θητεία του κάθε μέλους δε ξεπερνούσε το ένα έτος και κανένας πολίτης δεν μπορούσε να υπηρετήσει περισσότερες από δύο θητείες. Η Βουλή αποφάσιζε ποια θέματα έπρεπε να τεθούν στη εκκλησία του Δήμου και ποια θα μπορούσαν να χειριστούν άλλοι αξιωματούχοι.

Δικαιοσύνη

Το νομικό σύστημα ήταν επίσης αρκετά δημοκρατικό. Το αθηναϊκό δίκαιο χωρίστηκε σε δύο ενότητες.

Από τη μία, υπήρχαν οι δημόσιοι νόμοι, που είχαν να κάνουν με την πόλη-κράτος, και από την άλλη ιδιωτικοί νόμοι που έλυναν τις διαφορές μεταξύ των πολιτών. Αν κάποιος παραβίαζε κάποιο δημόσιο νόμο θα έπρεπε να πληρώσει πρόστιμο ή να αντιμετωπίσει την ποινή που αποφάσιζε η εκκλησία του Δήμου ή η Βουλή. Αν κάποιος είχε διαφωνία με έναν γείτονα, θα μπορούσε να οδηγήσει τον γείτονά του σε δίκη με την επιτροπή να αποφασίζει για την υπόθεση.

Οι αθηναϊκές επιτροπές ήταν πολύ μεγαλύτερες από τις σύγχρονες. Σε ορισμένες περιπτώσεις την κριτική επιτροπή έφτασαν να απαρτίζουν 501 πολίτες! Η ιδέα πίσω από αυτό το μεγάλο αριθμό ήταν να μειωθεί ο κίνδυνος δωροδοκίας και διαφθοράς. Γενικώς, είναι πιο εύκολο να δωροδοκηθούν ελάχιστοι παρά να δωροδοκηθούν αρκετές εκατοντάδες. Επειδή οι κριτικές επιτροπές ήταν τόσο μεγάλες, σχεδόν όλοι οι πολίτες της αρχαίας Αθήνας υπηρέτησαν σε αυτή κάποια στιγμή της ζωή τους.

Το τέταρτο στοιχείο της αθηναϊκής δημοκρατίας ήταν ένα συμβούλιο δέκα στρατηγών, το οποίο εκλεγόταν κάθε χρόνο από την εκκλησία του Δήμου. Αυτοί οι στρατηγοί διηύθυναν τον στρατό.

Εκπαίδευση

Οι Αθηναία στην αρχαιότητα πίστευαν ότι κάθε πολίτης πρέπει να παίζει ρόλο στη διακυβέρνηση της πόλης-κράτους, για αυτό προετοίμαζαν τους νέους να γίνουν καλοί πολίτες. Πίστευαν ότι μια καλή εκπαίδευση θα ωφελούσε τόσο την πόλη όσο και το άτομο. Ένας πολίτης έπρεπε να μπορεί να συμμετέχει και στην εκκλησία του δήμου και στα δικαστήρια. Γι' αυτό χρειαζόταν να μπορεί να πάρει μέρος σε λεκτικά debates στην εκκλησία του δήμου και τα δικαστήρια, να μπορεί να επιχειρηματολογήσει, να υπερασπιστεί τις απόψεις του και να μπορεί να κριτικάρει λανθασμένες απόψεις άλλων. Με λίγα λόγια αυτό που οι Αθηναίοι ονόμαζαν "Ρητορική".

Παράλληλα με τη ρητορική, οι μαθητές διδάσκονταν λογική, ανάγνωση, γραφή, αριθμητική και μουσική. Επίσης, τα αγόρια μάθαιναν να παίζουν λύρα και απομνημόνευαν τμήματα από τα δύο έπη του Ομήρου, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια.

Εκτός από την ακαδημαϊκή διδασκαλία, κάθε νέος συμμετείχε σε στρατιωτική εκπαίδευση που διαρκούσε 2 χρόνια. Ταυτόχρονα, οι Αθηναίοι έδιναν μεγάλη έμφαση στη φυσική τους κατάσταση και ασκούνταν συστηματικά σε εξωτερικούς χώρους, αλλά και συναγωνίζονταν σε διάφορους αθλητικούς αγώνες

Όταν ένας Αθηναίος μεγάλωνε ηλικιακά, μπορούσε να συμμετέχει σε συμπόσιο. Ένα συμπόσιο ήταν ένας χώρος όπου οι πολίτες συγκεντρώνονταν για να δειπνήσουν, να πιούν κρασί, να ακούσουν μουσική και να  συνομιλήσουν και να απολαύσουν ο ένας την παρέα του άλλου. Τα συμπόσια της αρχαίας Αθήνας είχαν εκπαιδευτικό σκοπό μιας και όσοι συμμετείχαν σε αυτό δεν πήγαιναν για να χάσουν το χρόνο τους ή να συζητήσουν ανούσια θέματα. Αντιθέτως, μιλούσαν για επιλεγμένα θέματα, πχ αγάπη ή ευτυχία κτλ. Μοιράζονταν σοφία και εξήγαγαν τα δικά τους συμπεράσματα από τις συζητήσεις αυτές.

Η αθηναϊκή παιδεία επεδίωκε να παράγει πιστούς Αθηναίους πολίτες, καλλιεργημένους, ανθρώπους που εκτιμούσαν την τέχνη, τη μουσική, και τον αθλητισμό. Ο ιδανικός πολίτης θα ήταν εξίσου άνετος τόσο στο πεδίο της μάχης όσο και στην εκκλησία του Δήμου. Θα ήταν πρόθυμος να πειθαρχήσει με τον υπόλοιπο στρατό κατά τη διάρκεια ενός πολέμου αλλά και πρόθυμος να πιει κρασί και να φάει ένα πλούσιο δείπνο σε ένα συμπόσιο σε περίοδο ειρήνης. Με λίγα λόγια, το εκπαιδευτικό σύστημα της αρχαίας Αθήνας είχε σκοπό να γαλουχίσει ακέραιους και χρήσιμους πολίτες.